Οι ασθενείς με πολλαπλούν μυέλωμα, εδώ και αρκετά χρόνια αφού ολοκληρώσουν την πρώτη γραμμής θεραπεία επιτυχώς, μπαίνουν αδιακρίτως σε αγωγή συντήρησης με το φάρμακο Lenalidomide (Revlimid). Αυτό γίνεται σε μια προσπάθεια να καθυστερήσει η επανεμφάνιση της νόσου (υποτροπή), αν και η διάρκεια της συντήρησης δεν έχει ομόφωνα προσδιοριστεί. Η παρακολούθηση της νόσου που έχει εναπομείνει μετά ή κατά την διάρκεια της θεραπείας γίνεται με πολλούς τρόπους. Ένας από τους πιο ακριβής είναι με ειδικού πρωτοκόλλου κυτταρομετρία ροής που έχει τη δυνατότητα να ανιχνεύσει 1 καρκινικό κύτταρο μυελώματος ανάμεσα σε 100 χιλιάδες φυσιολογικά. Ο ποσοτικός προσδιορισμός της υπολειπόμενης νόσου λέγεται MRD (Minimal residual disease).
Στην πρόσφατη δημοσίευση στο Lancet, ερευνητές ακολούθησαν και κατέγραψαν σε διαδοχικές μετρήσεις την MRD τέτοιων ασθενών στον μυελό τους, προσπαθώντας να βρουν τι επίπτωση μπορεί να έχει στην εξέλιξη της νόσου. Σε 108 ασθενείς που λάμβαναν θεραπεία συντήρησης, η MRD καταγραφότανε ετησίως για 5 χρόνια. Αναμενόμενα, το καλύτερο προσδόκιμο εμφανίστηκε σε όσους διατήρησαν αρνητική MRD (μη ανίχνευση υπολειπόμενης νόσου) καθ’ όλο το διάστημα αυτό.
Όσοι κατόρθωσαν να έχουν αρνητική MRD για 2 έτη, κατάφεραν να μην εμφανίσουν εξέλιξη νόσου για 20 κατά μέσο όρο μήνες από το τέλος της αρχικής 2ετίας.
Οι ασθενείς με την χειρότερη πρόγνωση, χειρότερη ακόμα κι από όσους είχαν σταθερά θετική (ανιχνεύσιμη) MRD καθ’ όλη τη διάρκεια της συντήρησης, ήταν όσοι επέτυχαν μεν αρνητική MRD, αλλά στη συνέχεια την έχασαν μετατρέποντας την σε θετική. Αυτό ήταν σχεδόν πάντα προάγγελος υποτροπής. Για όσους όμως ασχολούνται με το μυέλωμα από πολλά χρόνια, τις εποχές που ούτε η θαλιδομίδη ήταν διαθέσιμη, ξέρουμε από μελέτες που επικέντρωναν σε μεταμοσχευθέντες ασθενείς ότι κάτι ανάλογο συμβαίνει και εκεί. Ότι δηλαδή πολλοί από όσους δεν εξαφανίζουν εντελώς τη νόσο τους (σχεδόν πλήρης ύφεση ή πολύ καλή μερική ανταπόκριση) επιβιώνουν περισσότερο σε σχέση με όσους πετυχαίνουν την απόλυτη ύφεση και στη συνέχεια την χάνουν. Η διάρκεια λοιπόν του αποτελέσματος είναι πιο σημαντική από το βάθος του, και η κινητική της υπολειπόμενης νόσου είναι υψίστης σημασίας, πολύ μεγαλύτερης δε, από ένα μεμονωμένο MRD αποτέλεσμα.
Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει ένα τέτοιο εύρημα; Η θεραπεία συντήρησης στο μυέλωμα κοστίζει τουλάχιστον 4000 ευρώ/μήνα, χωρίς να υπολογίσουμε αντιμετώπιση ή πρόληψη τυχόν παρενεργειών. Είναι προφανές ότι κάποιοι ασθενείς δεν θα έχουν όφελος από συνεχιζόμενη θεραπεία, ενώ άλλοι θα πρέπει να μεταβούν σε κανονική θεραπεία (πρώιμη παρέμβαση), ώστε να κερδίσουμε χρόνο. Είμαστε έτοιμοι για κάτι τέτοιο; Το αντίθετο, απέχουμε πολύ. Αλλά αυτή η μελέτη δείχνει ποιά πρέπει να είναι η κατεύθυνση.
