Η εμφάνιση ”ανησυχητικών μεταλλάξεων” έθεσε ερωτήματα σχετικά με τη μακροπρόθεσμη ανοσία μας στον κορωναϊό. Θα είναι ικανά τα αντισώματα που παράγουμε μετά από λοίμωξη ή εμβολιασμό από το επικρατών στέλεχος D614G να μας προστατεύσουν μελλοντικά;
Για να απαντήσουμε σε αυτήν την ερώτηση, εξετάσαμε πώς μεταβάλλεται η δημιουργία και ο σχηματισμός των αντισωμάτων μας στον κορωναϊό με την πάροδο του χρόνου. Κάποιες μελέτες έχουν πρόσφατα συγκρίνει τη διαφορά μεταξύ αντισωμάτων που παράγονται αμέσως μετά από την λοίμωξη και εκείνων που μπορούν να ανιχνευθούν έξι μήνες αργότερα. Τα ευρήματα ήταν εντυπωσιακά και καθησυχαστικά.
Τα αντισώματα που ανιχνεύονται έξι μήνες μετά την λοίμωξη δεν είναι μόνο σαφώς λιγότερα, αλλά και πολύ διαφορετικά. Όταν δοκιμάζουμε την ικανότητά τους να προσδένονται σε πρωτεΐνες από τα μεταλλαγμένα στελέχη του κορωναϊού διαπιστώνουμε ότι το 83% των ”ώριμων” αντισωμάτων είναι καλύτερα και πιο αποτελεσματικά στην αναγνώριση. Και όχι μόνο. Μια πρόσφατη μελέτη διαπιστώνει ότι ορισμένα αντισώματα έξι μήνες μετά τη λοίμωξη, είναι ικανά να αναγνωρίζουν ακόμα και συγγενικούς -πλην όμως εντελώς διαφορετικούς- ιούς, όπως ο κορωναϊός που προκαλεί το Sars.
Πώς είναι αυτό δυνατόν; Πολύ απλά επειδή τα Β λεμφοκύτταρα που παράγουν αντισώματα, εξελίσσονται μετά από την αρχική ενεργοποίησή τους. Όπως είναι γνωστό ότι οι ιοί μπορούν να μεταλλαχθούν με την πάροδο του χρόνου, έτσι και τα δικά μας Β λεμφοκύτταρα μπορούν να επωφεληθούν από τις μεταλλάξεις για να δημιουργήσουν βελτιωμένα αντισώματα.
Μια βασική διαφορά μεταξύ της μετάλλαξης των αντισωμάτων και των ιών, είναι ότι οι μεταλλάξεις των πρώτων δεν είναι εντελώς τυχαίες. Στην πραγματικότητα, πυροδοτούνται άμεσα από ένα ένζυμο που βρίσκεται μόνο στα Β λεμφοκύτταρα, γνωστό ως AID. Αυτό το ένζυμο προκαλεί σκόπιμα μεταλλάξεις στο τμήμα του DNA που προορίζεται για την παραγωγή αντισώματος που θα αναγνωρίζει τον ιό. Αυτός ο μηχανισμός μεταλλάξεων αποκαλύφθηκε από πρωτοπόρους ερευνητές στο MRC εργαστήριο μοριακής βιολογίας στο Cambridge το μακρινό 2002.
Η δραστηριότητα του AID οδηγεί σε πολύ υψηλότερο ρυθμό μετάλλαξης στα Β κύτταρα από ότι σε οποιοδήποτε άλλο ανθρώπινο κύτταρο. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται ”σωματική υπερμετάλλαξη”.
Δεν είναι όμως όλες οι μεταλλάξεις χρήσιμες. Άλλες βοηθούν την αναγνώριση, άλλες την σύνδεση, άλλες είναι ουδέτερες, ενώ υπάρχουν και άλλες που εξασθενούν το αντίσωμα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει ένα σύστημα μέσα από το οποίο θα επιλέγονται τα Β κύτταρα που παράγουν τα καλύτερα αντισώματα.
Τα Β λεμφοκύτταρα κατά την ανάπτυξη τους συγχρωτίζονται σε μικρούς αδένες που ονομάζονται λεμφαδένες. Οι λεμφαδένες βρίσκονται σε όλο το σώμα και συχνά διογκώνονται όταν προσβληθούμε από λοίμωξη.
Εντός των λεμφαδένων, τα Β λεμφοκύτταρα που μπορούν να παράγουν τα καλύτερα αντισώματα μετά από σωματική υπερμετάλλαξη λαμβάνουν θετικά σήματα για να τα αναπαράγονται γρηγορότερα. Άλλα Β λεμφοκύτταρα παραγκωνίζονται και πεθαίνουν. Αυτή η δαρβίνεια διαδικασία της επιβίωσης του ικανότερου ονομάζεται ωρίμανση συνάφειας. Μετά από αυτήν την αυστηρή επιλογή, το νεοεμφανιζόμενο λεμφοκύτταρο θα παράγει τώρα μαζικά το βελτιωμένο αντίσωμά του, οδηγώντας στην πιο αποτελεσματική ανοσοαπόκριση.
Η πορεία μιας τυπικής λοίμωξης από COVID είναι 10 έως 14 ημέρες, οπότε το πρώτο κύμα αντισωμάτων που απομακρύνει τον ιό δεν έχει αρκετό καιρό για να εξελιχθεί επειδή η ωρίμανση συνάφειας λαμβάνει χώρα συνήθως μέσα σε εβδομάδες. Ωστόσο, μια Αμερικάνικη έρευνα έδειξε ότι μικρά μη μολυσματικά κομμάτια του SARS-CoV-2 παραμένουν στο σώμα μετά το τέλος της λοίμωξης, έτσι ώστε τα Β κύτταρα να βρίσκονται υπό την συνεχή υπενθύμιση για το πως μοιάζει ο ιός. Αυτό επιτρέπει την εξέλιξη των αντισωμάτων για μήνες μετά την ύφεση της λοίμωξης.
Που καταλήγουμε; Αυτή η εξέλιξη των αντισωμάτων σημαίνει ότι εάν ένα άτομο μολυνθεί με κορωναϊό για δεύτερη φορά, αντισώματα με πολύ ανώτερη ικανότητα δέσμευσης του ιού θα είναι εκεί, έτοιμα, και θα περιμένουν. Αυτό έχει σημαντικές επιπτώσεις για τον εμβολιασμό. Η εξέλιξη των αντισωμάτων θα ξεκινήσει μετά τον πρώτο εμβολιασμό, έτσι ώστε να υπάρχουν πολύ βελτιωμένα αντισώματα εάν παρουσιαστεί ιός αργότερα. Θεωρώ απίστευτα ελπιδοφόρο το να γνωρίζουμε ότι δεν είναι μόνο ο ιός που μεταλλάσσεται, αλλά τα δικά μας αντισώματα ακολουθούν.
