70 και πλέον χρόνια μετά, η μεταμόσχευση του μυελού των οστών έφτασε να είναι καθιερωμένη θεραπεία και να προσφέρει οριστική ίαση σε αρκετά αιματολογικά νοσήματα και ενδείξεις. Τι μεσολάβησε όμως μέχρι να επιτευχθεί αυτό; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή:
Όλα ξεκίνησαν όταν ο βομβαρδισμός της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι το 1945 άνοιξε την κάνουλα της χρηματοδότησης ερευνητικών προγραμμάτων που θα βοηθούσαν να αντιμετωπισθούν οι παρενέργειες της ακτινοβολίας, οι οποίες οδηγούσαν συχνά σε σύνδρομα ανεπάρκειας του μυελού των οστών.
Το 1949 ο L.O. Jacobsen αποδεικνύει ότι στα ποντίκια τουλάχιστον, κάλυψη του σπλήνα τα διασώζει από τις θανατηφόρες παρενέργειες ολοσωματικής ακτινοβολίας. 2 χρόνια αργότερα η ομάδα του Lorenz καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το ίδιο μπορεί να επιτευχθεί εάν χορηγήσουμε ενδοφλεβίως φρέσκο μυελό των οστών.
Το 1956 μια δημοσίευση στο Nature συμπεραίνει ότι στα ζώα, η μεταμόσχευση του μυελού κάνει τον λήπτη να αντικαταστήσει και να αποκτήσει πολλά από τα κυτταρικά χαρακτηριστικά του δότη. Έτσι ο λήπτης αποκαλούνταν πλέον ¨χίμαιρα¨, από το ομώνυμο ον της μυθολογίας μας, που έφερε κεφάλι λιονταριού, σώμα κατσικιού και ουρά ερπετού.
Φτάνουμε στα τέλη της δεκαετίας του 50, και η ομάδα του E. Donnall Thomas στη Νέα Υόρκη ξεκινά να δουλεύει με σκύλους πάνω στη δόση της ακτινοβολίας που απαιτείται, ώστε το μόσχευμα να μην απορρίπτεται από τον λήπτη. Οι πρώτες δοκιμές σε ανθρώπους γίνονται το 1962 χωρίς ακόμα να έχουν γίνει πλήρως κατανοητοί ή και αντιληπτοί όλοι οι μηχανισμοί γύρω από την μεταμόσχευση. Αρχικά, ποντίκια και σκύλοι εκδήλωναν ένα εκτεταμένο σύνδρομο εξανθημάτων και διάρροιας που βαφτίστηκε ¨δευτερογενής νόσος¨. Ήταν και η αρχική ένδειξη αυτού που αργότερα θα γινόταν γνωστό και ως νόσος μοσχεύματος εναντίον ξενιστή, ή πιο απλά GvHD.
1958, και ο Γάλλος ογκολόγος Georges Mathé μεταμοσχεύει 6 Γιουγκοσλάβους μηχανικούς που είχαν εκτεθεί σε μεγάλες δόσεις ακτινοβολίας μετά από ατύχημα πυρηνικού αντιδραστήρα. Δεν επέζησε κανένας. Το 1963 όμως, ο ίδιος κατάφερε την πρώτη αλλογενή μεταμόσχευση χρησιμοποιώντας 6 δότες για έναν λήπτη, περιστατικό στο οποίο ανέδειξε την σημασία του χιμαιρισμού.
Το 1959, ο Thomas πραγματοποιεί την πρώτη συγγενική μεταμόσχευση σε περιστατικό ανθεκτικής λευχαιμίας. Η νόσος υποτροπίασε. Ο Robert Kyle, που εκπαιδεύτηκε κάτω από τον Thomas, και σήμερα θεωρείται παγκοσμίως ο πατέρας των μεγαλύτερων μελετών στο πολλαπλούν μυέλωμα, επιτυχώς το 1963 θεράπευσε περιστατικό απλαστικής αναιμίας με συγγενική μεταμόσχευση μεταξύ δύο αδερφών.
Παρά όμως κάποιες σποραδικές επιτυχίες, θα ακολουθήσει μια κάμψη στις μεταμοσχεύσεις παγκοσμίως. Αιτία, η δημοσίευση του M. Bortin το 1970, που αναφέρει ότι ούτε μία από τις πάνω από 200 μεταμοσχεύσεις που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 1956-1967, δεν ήταν επιτυχής.
Ένα κομβικό σημείο προς την επιτυχία της μεταμόσχευσης μυελού προέκυψε από την ταυτοποίηση το 1958 από τον Γάλλο ανοσολόγο Jean Dausset των αντιγόνων ιστοσυμβατότητας HLA. Ο βαθμός συμβατότητας μεταξύ δότη και λήπτη, καθοριστικός για την επιτυχία της διαδικασίας, πάτησε ακριβώς επάνω σε αυτή την ανακάλυψη.
Uphoff, Santos και Storb: Τα ονόματα που βρίσκονται πίσω από την αναγνώριση γύρω στο 1965 των ανοσοκαταστaλτικών ιδιοτήτων της Μεθοτρεξατης, Κυκλοφωσφαμίδης και Κυκλοσπορίνης αντίστοιχα, συνδυασμοί των οποίων αποτελούν την ραχοκοκαλιά στην αντιμετώπιση του GvHD.
To 1968 οι F. Bach και M. Bortin θεράπευσαν με μεταμόσχευση από HLA συμβατό συγγενή δότη, ένα 2 χρονών παιδάκι που έπασχε από το σύνδρομο Wiskott-Aldrich, μετά από προετοιμασία με Κυκλοφωσφαμίδη. Ο τελευταίος ήταν και συνιδρυτής του International Bone Marrow Transplant Registry (IBMTR) το 1970, στην ιατρική σχολή του Wisconsin.
Το 1979, η μετέπειτα περίφημη ομάδα του Seattle, θα ανακοίνωνε τα αποτελέσματα 19 ασθενών που έλαβαν αλλογενή μεταμόσχευση μετά από συνδυασμό Κυκλοφωσφαμίδης και ολοσωματικής ακτινοβολίας (ΤΒΙ), και στη συνέχεια ανοσοκαταστολή με Μεθοτρεξάτη: 50% επιβίωση για >20 έτη ήταν (και είναι) εντυπωσιακό.
Η Eloise “Elo” Giblett πρωτοπόρησε με τη δημοσίευση στο NEJM για πρώτη φορά το 1980 μεταμόσχευσης από μη συγγενή δότη. Το 1980, ο Dausset πήρε το βραβείο Nobel στη Φυσιολογία (με τους Benacerraf και Davies) για τον χαρακτηρισμό του μείζονος συμπλέγματος ιστοσυμβατότητας . Το 1990, το βραβείο Nobel απονεμήθηκε στον E. Donnall Thomas για το έργο του στην μεταμόσχευση κυττάρων και οργάνων.
Τα τελευταία 40 χρόνια, εξελίξεις στα παρακάτω 4 κύρια πεδία μετέτρεψαν την μεταμόσχευση μυελού, από μια περισσότερο πειραματική προσέγγιση σε θεραπεία εκλογής σε πολλές ενδείξεις: 1. ακριβής ταυτοποίηση HLA αλληλίων, 2. καλύτερα προπαρασκευαστικά σχήματα, 3. βελτίωση υποστηρικτικής θεραπείας, 4. αποτελεσματικότερος έλεγχος του GvHD.
Mathé, Thomas, Dausett, Bortin, και Giblett ήταν λοιπόν κάποιοι από τους κύριους πρωτεργάτες μεταξύ πολλών άλλων που δεν ανέφερα. Με την ραγδαία εμφάνιση νεότερων φαρμάκων και θεραπειών η τάση θα είναι η μεταμόσχευση κάποτε να αποτελέσει παρωχημένη θεραπεία. Τότε, τέτοιες ιστορίες θα μείνουν μόνο στο ντουλάπι και στα αρχεία της ιστορίας της ιατρικής.
